Nobelə layiq olan, amma qazana bilməyən 3 TARİXİ KƏŞF - ARAŞDIRMA
Gələn həftə fizika, kimya, fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel Mükafatları elan edildikdə elmdəki ən yaxşı ağıllar akademik qaranlıqdan diqqət mərkəzinə çəkiləcək. Elmin ən yüksək mükafatlarını kimin qazanacağını proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Qısa siyahı və namizədlər sirr olaraq qalır. Seçim prosesinin təfərrüatlarını açıqlayan sənədlər 50 il müddətinə ictimaiyyətin gözü qarşısında möhürlənir.
Bununla belə, Nobel mükafatına layiq kəşflərin çatışmazlığı yoxdur. Belə ki, sırf üç kəşf var ki, alimlərin fikrinə görə həmin kəşflər nobelə layiqdir. Ajans.az həmin siyahını təqdim edir. İlk insan genomu İnsan genomunun xəritələşdirilməsi biologiya və digər sahələrə böyük təsir göstərib.
Milli İnsan Genomu
Tədqiqat İnstitutundan alınan bu tarixsiz görüntüdə DNT sekvenserinin çıxışı göstərilir. Nobelin 1895-ci ildə verdiyi vəsiyyətnamədə müəyyən etdiyi qaydalara görə, hər bir mükafata yalnız üç nəfərə qədər layiq görülə bilər. Bu, bir çox elmi tədqiqatın əməkdaşlıq xarakterini nəzərə alsaq, artan problemdir.
Obezitenin müalicəsində inqilab
Danimarkanın Hillerod şəhərindəki Novo Nordisk istehsal müəssisələri GLP-1 inyeksiya qələmləri istehsal edir. Qlükaqona bənzər peptid 1 və ya GLP-1 adlı hormonu təqlid edən arıqlamaq üçün blokbaster dərmanların inkişafı son bir neçə ildə səhiyyə dünyasını sarsıdıb. Dünyada hər səkkiz nəfərdən biri piylənmə ilə yaşayır, bu rəqəm 1990-cı ildən bu yana iki dəfədən çox artıb. Həmçinin qan şəkərini aşağı salan və iştahı cilovlayan dərman piylənmənin müalicəsi və bununla bağlı xəstəliklər üçün yeni eranın başlaması potensialına malikdir. Üç alim, Svetlana Mojsov, Dr. Joel Habener və Lotte Bjerre Knudsen semaqlutid kimi tanınan dərmanın hazırlanmasında iştirak edərək, 2024-cü ildə Lasker-DeBakey Klinik Tibbi Tədqiqat Mükafatını qazanıb.
Transformativ AI
Süni intellekt insanların həyatını görünməmiş sürətlə dəyişir. Clarivate Elmi İnformasiya İnstitutunun tədqiqat təhlili rəhbəri Devid Pendleberinin sözlərinə görə, bu, izdihamlı bir sahədir, lakin iki ad diqqəti cəlb edir. İki əsas fiqur olan Demis Hassabis və Con Jumper, AlphaFold Protein Structure Database-nin Google DeepMind ixtiraçılarıdır (dünyada ən azı 2 milyon tədqiqatçının istifadə etdiyi amin turşusu ardıcıllığından zülalların 3D strukturlarını deşifrə edən süni intellekt proqramı). AlphaFold zülal strukturları üçün "Google axtarışı" rolunu oynayır, zülalların proqnozlaşdırılan modellərinə anında girişi təmin edir, fundamental biologiya və digər əlaqəli sahələrdə tərəqqi sürətləndirir.
